Wat is het fenomeen stress?

Stress is in het algemeen een kracht die, uitgeoefend op een systeem, leidt tot veranderingen. Oorspronkelijk komt de term uit de Engelse bouwwereld. Door materialen met een toenemende mate onder druk te zetten, kan vastgesteld worden hoelang materialen het uithouden voor ze het begeven. Maar ook als we onszelf onder een doorlopende druk moeten inspannen zonder ons voldoende te ontspannen, dan is dit natuurlijk eveneens een aanslag op ons gestel.

"Jongens, ik sta stijf van de stress," hoor je weleens iemand zeggen, trillend zijn koudgeworden kopje koffie naar zijn mond brengend, terwijl je in zijn kantoor als nummer 3 pas aan de beurt bent, zijn telefoon onophoudelijk piept en zijn baas, met een telefoonhoorn tegen zijn wang, driftig op het raam van het aangrenzende kantoor klopt. Deze manager geeft dan niet te kennen dat hij een bomvol brok energie is dat een verschrikkelijke druk op iets of iemand gaat uitoefenen, maar zelf last heeft van krachten die op hèm een druk uitoefenen. Stress, als populaire term, wordt vaak gebruikt als oorzaak ergens van en, geheel onterecht, niet als veroorzaker.

Het feit dat je al nummer 3 bent die op zeer korte termijn iets van hem nodig hebt, plus het feit dat nummer 1 en nummer 2 ondertussen nog ongeduldiger met hun vingers op zijn bu­reau staan te trommelen, plus het feit dat zijn mobieltje onophoudelijk appjes piept, zijn baas hem nu raambonkend verzoekt als een haas aan te komen rennen, zijn ongehuwde dochter elk ogenblik kan bevallen, zijn werkeloze zoon voor de eerste keer vaders gloednieuwe auto mee heeft, plus tenslotte het feit dat hij vandaag nog niet aan zijn overvolle agenda is toe kunnen komen, terwijl het al drie uur is..., dat is voor hem stress.

Alle genoemde zaken zijn feitelijk de stressoren. Deze stressoren (prikkels) en de wijze waarop deze manager reageert, is zijn stressproces. Hij had namelijk twee dingen kunnen doen; iedereen een hand geven en naar huis gaan of proberen de situatie de baas te blijven. Hij ging niet naar huis, maar werd wel steeds nerveuzer. Zijn hart ging sneller pompen, het zweet brak hem uit, hij kreeg het zo warm en benauwd dat hij zijn stropdas lostrok, het 'bovenste' knoopje nekte, zodat hij zwaarfronsend bezoeker nummer 2 aankeek terwijl hij zijn mouwen driftig oprolde; "Wat moet jij nou weer hier? Heb jij hier een abonnement of zo?" Bezoeker twee prevelde iets over 'later wel terugkomen' en liet schouderophalend een vrachtwagenchauffeur zonder transportdocumenten vertrekken.

Elk individu reageert verschillend op prikkels tijdens een stressproces. De een gaat naar huis, de ander anticipeert volgens de regels van de kunst op stressoren, en weer een ander wordt beïnvloed en reageert als bovenbeschreven manager. Elk individu heeft dus zijn eigen coping, zijn eigen wijze van moeilijkheden het hoofd bieden. Coping wordt bepaald door draagkracht en draaglast. De draagkracht is de kracht die iemand heeft om moeilijkheden op te lossen. De draaglast is de mate van frequentie en zwaartegraad van moeilijkheden, die op iemands draagkracht een beroep doen. Is de draaglast regelmatig groter dan de draagkracht, dan heeft een persoon last van overstress. Hij moet te veel doen, te moeilijke vraagstukken behandelen, neemt te weinig tijd voor zichzelf en moet aan te veel verwachtingen van anderen voldoen.

Is de draaglast regelmatig kleiner dan de draagkracht, dan praten we over distress. Distress is de stress die iemand ondergaat doordat hij of te weinig te doen heeft, te simpel werkt doet, of dènkt dat hij meer en beter kan, maar niet meer of beter mag.

Een bepaalde mate van stress is iets wat we elke dag nodig hebben, bij alles wat we doen. We moeten gemotiveerd zijn om het normale werk gedaan te krijgen, naar die voetbalwedstrijd te kijken, naar het concert van de Stones te gaan, noem maar op. Stress hoeft niet altijd vervelend of lastig te zijn. Positieve stress is de stress die we nodig hebben om te leren, te presteren, te existeren. Weet je nog hoe spannend het was toen je voor de eerste keer in het diepe sprong? Zou je het spannend vinden om met een stuk elastiek om je middel van een zestig meter hoge brug te springen? Of met een parachute uit een vliegtuig? Ga je al transpireren bij het idee alleen?

Negatieve stress is stress die een persoon in zijn existentie belemmert. Meestal gaat dat niet vanzelf over. We hebben het niet over een griepje, dat we met een paar dagen snotteren en rillen kunnen uitzieken.

Ook wij zien in onze trainingszalen en spreekkamers de aanvragen voor specialistische begeleiding sterk stijgen. Menig huisarts stelt een paar weekjes thuisblijven voor, maar het hoekje op de bank met een dekentje over je heen is geen slijpsteen voor de geest. Je loopt daarmee de kans om in een serieuze depressie te vervallen, en dat maakt het herstel er niet eenvoudiger op. Integendeel, het wordt erger. Leer meer over jezelf en leer de stressoren naar werkelijke waarde in te schatten, en verhoog je draagkracht. Eén week thuiszitten is lang genoeg.

Het volgende artikel in de reeks:
Wat zijn stressklachten?